AS PRIMEIRAS REVOLUCIÓNS DA IDADE CONTEMPORÁNEA: DA SERVIDUME Á LIBERDADE.

FEITOS MÁIS RELEVANTES NO INICIO DA IDADE CONTEMPORÁNEA (SÉCULOS XVIII E XIX)

- A ERA DAS REVOLUCIÓNS

   Nas últimas décadas do século XVIII arrinca un proceso revolucionario que vai ter como finalidade debilitar o ABSOLUTISMO en Europa, estendendo ideas tan modernas como a igualdade, a defensa da liberdade ou a utilidade da razón e da cultura para mellorar as sociedades.

   A causa fundamental deste proceso revolucionario é o éxito dun movemento cultural do século XVIII, denominado ILUSTRACIÓN e que tivo un importante desenvolvemento en Francia (Montesquieu, Rousseau…) e Gran Bretaña. Os autores da ilustración publicaron obras nas que defendían ideas tales como:

- A necesidade de usar a razón e a cultura para mellorar as sociedades.

- A procura da felicidade como unha finalidade dos seres humanos.

- A defensa de dereitos tales como a liberdade e a igualdade.

- A negación de que o poder do rei ten orixe divina. De feito, Montesquieu defende a necesidade da SEPARACIÓN DE PODERES e de que funcione a SOBERANÍA NACIONAL. Segundo a súa teoría, o pobo debe elixir os seus gobernantes (SOBERANÍA NACIONAL). As persoas elixidas polo pobo constituirán o Parlamento, encargado de propoñer, debater e elaborar as leis (poder lexislativo). Ese Parlamento elixe á súa vez o Goberno (poder executivo), que fai públicas esas leis, por cuxo cumprimento deben velar os xuíces (poder xudicial).

   Estas ideas chegan ás 13 colonias que o imperio británico tiña na costa este de Estados Unidos desde o século XVII. Os ingleses, con problemas económicos, debido á guerra mantida con Francia, soben os impostos a esas colonias para recadar máis diñeiro: os colonos únense e rebélanse contra a monarquía británica, declarando a súa independencia en 1776 e iniciando unha guerra de independencia que acabará en 1783 e que terá como consecuencia a creación dos EE UU de América, cunha república como forma de goberno.

   INDEPENDENCIA DAS 13 COLONIAS E REVOLUCIÓN FRANCESA (VÍDEO)

   A esta primeira revolución seguiralle a REVOLUCIÓN FRANCESA, iniciada en 1789, co levantamento do pobo parisiense contra o poder absoluto de Luís XVI, simbolizado na toma da prisión da Bastilla. As ideas da Ilustración dan o seu froito no territorio francés, con serias dificultades económicas e cun pobo moi descontento do seu rei. Serán anos moi convulsos e violentos, nos que se ensaiarán diferentes formas de goberno, ata que aparece en escena a figura de Napoleón, que se autoproclamará emperador. Francia non alcanzará un goberno republicano e asentado sobre as ideas da ilustración ata a revolución de 1848. En realidade, o século XIX será unha época de sublevacións e de loitas dentro do panorama europeo por acabar co poder absoluto e para crear gobernos parlamentaristas elixidos libremente o pobo.

   Tamén en América, moitas colonias dominadas por España desde o século XV inician procesos de independencia ao longo do século XIX, inspirándose nas revolucións de EE UU e de Francia.

    Varios países europeos, que conseguen deixar atrás o absolutismo e implantar gobernos liberais experimentarán tamén un gran desenvolvemento económico, debido á segunda revolución industrial, a partir de 1850 : desenvolvemento de novos medios de transportes (novas máquinas de vapor, avión, automóbil...), de novas fontes de enerxía (gas, petróleo, electricidade…) e de novos medios de comunicación (teléfono…). É o caso de Gran Bretaña, Francia ou Alemaña, cuxo desenvolvemento industrial obrígaos a buscar materias primas noutras zonas xeográficas: crean novas colonias en diferentes zonas do mundo (África, lugares de Asia…). Eses países poderosos chamaranse METRÓPOLES e esta etapa coñécese co nome de IMPERIALISMO. De feito, as disputas pola posesión destas colonias serán unha das causas da primeira Guerra Mundial (1914-18).

- O INICIO POLA LOITA DOS DEREITOS FEMININOS: OLYMPIA DE GOUGES

- Investiga o papel de Olimpia de Gouges na Revolución Francesa. Podes facelo utilizando o seguinte enlace: OLIMPIA DE GOUGES OU A LOITA POLA IGUALDADE

- A pesar dese precedente, en España houbo que esperar moitísimo tempo a que o papel da muller na sociedade fose equiparable ao do home. A través desta ligazón, poderás ver o complicada que era aínda a vida das mulleres no século XX: https://www.elconfidencial.com/alma-corazon-vida/2020-03-10/mujer-cosas-100-anos-feminismo-8m-no-podia-hacer_2488096/

LA LITERATURA MEDIEVAL

 A través de este enlace podéis ver las características fundamentales de la literatura medieval y de su contexto:

SOCIEDAD Y LITERATURA MEDIEVAL

A VUELTAS CON EL LENGUAJE LITERARIO

  1. Localiza figuras retóricas en los siguientes enunciados e indica qué efecto provocan en el lector:

a) En el silencio solo se escuchaba

    un susurro de abejas que sonaba...

b) Yo y mi sombra, ángulo recto.

    Yo y mi sombra, libro abierto. 

c) El oro reluciente de su cabello brillaba al sol. 

d) Y en la soledad de aquella tenebrosa noche de invierno, el viento gemía en las ramas.

e) Yo velo cuando tú duermes, yo lloro cuando tú cantas. 

f) Tus labios, como afiladas espadas, me hieren. 

g) La cama tenía en el suelo y era tan cicatero que dormía siempre de lado por no gastar sábanas. 

h) Con los primeros rayos de sol, la naturaleza abre los ojos y se despereza. 

i) Tras la violenta batalla, ríos de sangre bañaban mis pies. 

j) Lejos, muy lejos de tu sonrisa.

   Cerca, muy cerca de mi final. 

k) Sus dedos parecían alambres y sus ojos, oscuras cuevas, producían una sensación extraña en quienes lo estábamos viendo: nadie sabía si era mejor echarse a reír o a llorar. 

l) Más allá de la vida

quiero decírtelo con la muerte;

Más allá del amor,

quiero decírtelo con el olvido.

LOS GÉNEROS LITERARIOS

   La literatura es un arte que usa como materia prima las palabras. Como todas las disciplinas artísticas busca la sorpresa y el interés del lector a través de una elaboración poco habitual de los materiales que utiliza: eso hacen los músicos con los sonidos, los pintores con las formas y colores o los escultores con la piedra, la madera... Los escritores crean mensajes literarios utilizando el lenguaje de forma que produzca sorpresa, entretenimiento y goce estético en el lector: pensad en la rima de los poemas o en la cuidada estructura de los acontecimientos en un cuento. Comparad el lenguaje de una poesía o de un relato con el de una noticia periodística o con el de un texto expositivo del libro de Geografía: en los primeros se busca sorprender y agradar al lector; en los segundos se pretende informar.  

  

    Pues bien, las obras literarias pueden clasificarse en tres grupos, según su intención y según sus rasgos formales. Estos grupos son los GÉNEROS LITERARIOS. A continuación aparecen sus nombres y características fundamentales:  (pincha sobre la imagen para verla con nitidez)

- Para reforzar lo que acabamos de ver, pincha en este enlace y realiza la actividad 1:

          http://roble.pntic.mec.es/msanto1/lengua/genelite.htm#m3  

ARREDOR DE ROSALÍA

 A seguinte presentación, feita por unha profesora do IES Rego de Trabe, axudaravos a completar os vosos coñecementos sobre Rosalía de Castro: 

ROSALÍA DE CASTRO

DÍA DAS LETRAS GALEGAS 2023: FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO

    Chegamos á 60ª edición desta festividade tan nosa. Neste Día dás Letras Galegas 2023 réndeselle homenaxe ao historiador, novelista, historiador, xornalista, tradutor, ensaísta e editor Francisco Fernández del Riego (Lourenzá, Lugo, 1913 - Vigo, 2010).

    

A figura de Fernández del Riego xurdiu ao redor da xeración de intelectuais do Grupo Nós. Durante a República foi membro do Seminario de Estudos Galegos e do Partido Galeguista e formou parte do Consello galego de Galeuzca (1934).

     Xunto con Ramón Piñeiro e Jaime Isla Couto foi un dos principais impulsores da Editorial Galaxia nos anos 50, empresa que liderou o proceso de recuperación cultural na posguerra española.

    Anos despois, en 1963, apareceu, a partir da editorial Galaxia, a  revístaa Grial, que Fernández del Riego codirixiu e para a que escribiu de forma asidua. En 1960 Francisco Fernández del Riego ingresou na Real Academia Galega co discurso titulado Un país e unha cultura. A idea de Galicia nos nosos escritores. E 17 anos despois converteuse no director desta institución.

    Como unha das principais figuras no ámbito cultural e intelectual galeguista do século XX e comezos do XXI, Fernandez del Riego foi recoñecido coa Medalla Castelao, a Medalla de Ouro da Cidade de Vigo, o Premio Trasalba, o Premio Pedrón de Ouro, o Premio de Creación Cultural da Xunta de Galicia, o Premio Celanova Casa dos Poetas e o Premio das Artes e das Letras de Galicia.

Agora que xa coñecedes ao homenaxeado deste ano, imosvos mostrar 9 curiosidades do 17 de maio, Día das Letras Galegas

1. O Día dás Letras Galegas celébrase o 17 de maio en homenaxe á data de publicación do primeiro libro en galego de Rosalía de Castro: Cantares Gallegos (17 de maio de 1863).

2. Precisamente Rosalía de Castro foi a primeira homenaxeada cen anos máis tarde, en 1963.

3. Tras ela, outras catro mulleres foron recoñecidas na historia. Busca o seu nome e o ano de conmemoración: FIGURAS DAS LETRAS GALEGAS

4. Só houbo unha homenaxe conxunta na súa historia. Foi en 1998 e dedicouse aos poetas medievais Martín Codax, Xohán de Cangas e Mendinho.

5. Desde 1991, 28 anos despois da súa institución, o Día dás Letras Galegas é festivo oficial en Galicia.

6. A sede da RAG atópase na Coruña, na que foi residencia familiar de Emilia Pardo Bazán, e precisamente alí atópase a súa Casa Museo.

7. O pleno extraordinario dás Letras Galegas, que se celebra sempre o 17 de maio, tivo que trasladarse no 2020 a decembro debido á COVID-19.

8. O PORTAL DAS PALABRAS, , unha iniciativa da Real Academia Galega e a Fundación Barrié, elixe cada ano por votación popular a Palabra do Ano. En 2022 foi “Comadres”, mentres que en 2021 escolleuse “Tanxugueiras”, en 2020 “nós” e en 2019 gañou “sentidiño”.

9. Como se decide a quen se lle dedica o Día dás Letras Galegas? Para resultar elixido/a, a Real Academia Galega ten en conta dous requisitos:

   a) Ser autor/a de unha obra relevante en galego.

   b) Que pasasen 10 anos entre a súa morte e a designación para ese día.

Non todos os autores homenaxeados naceron en Galicia. Tres exemplos son os casos do rei Alfonso X o Sabio, que naceu en Toledo, pero escribía en galego-portugués. Outro caso moi significativo é o de María Vitoria Moreno, que naceu en Valencia de Alcántara, Cáceres, pero que en 1963 trasladouse a vivir a Pontevedra. Ou frei Martín Sarmiento, que era de Villafranca del Bierzo.

No enlace do punto 3, podedes ver todos os autores que se teñen homenaxeado neste día. 

Unha vez lida toda a información, cómpre responder o seguinte cuestionario onde tedes que mostrar os vosos coñecementos sobre o  tema tratado. 

1. Busca os erros que poida haber nestes enunciados e formúlaos de xeito correcto: 

- A data da festividade do 17 de maio ten que ver coa publicación de Follas novas, de Rosalía de Castro. 

- A deste ano é xa a 70 edición desta importante conmemoración. 

- No pasado ano homenaxeouse a figura de Antonio Fraguas e este ano adícase ao poeta Antón Fraguas. 

- Este autor, nado fóra de Galicia, estudou en Santiago e durante a Guerra Civil militou no bando franquista. 

- Formou parte do Grupo Nós, que renovaron o teatro galego e entre os que estaban Aquilino Iglesias e Eduardo Pondal. 

- Antes da guerra, estivo moi relacionado co Seminario de Autores galegos, institución volcada no estudo da actualidade galega e na formación de novos xornalistas. 

- Traballou na editorial Galaxia, fundada nos inicios da democracia, á morte de Franco, e destinada a publicar obras da literatura universal traducidas ao galego. 

- Foi nomeado, dous anos antes da súa morte, presidente da Real Academia Galega, institución que ten a súa sé na cidade de Vigo. 

- O Día das Letras Galegas conmemorouse por vez primeira 150 anos despois de publicarse a primeira obra de Rosalia e desde esa primeira celebración é un día non laborable en toda Galicia. 

- Só se homenaxearon varios autores simultáneamente nunha ocasión: foi hai 10 anos e rendeuse homenaxe aos tres poetas máis relevantes do Rexurdimento. 

- Para que un escritor ou escritora poida ser elixido como figura das Letras Galegas cómpre que o seu falecemento se producise polo menos 5 anos antes da súa elección. 

- Unha das condicións fundamentais é ter nacido en Galicia. Só se fixeron dúas excepcións con este feito: a de Carlos Casares e a de María Victoria Moreno. 

2. Busca o nome das mulleres ás que se ten dedicado o Día das Letras Galegas e indica en que labor artística destacaron.  

3. Entra no PORTAL DAS PALABRAS: alí atoparás, na marxe dereita, unha ventá chamada SETESTRELO, onde debes entrar. Nela ofrécense sete palabras relacionadas co autor homenaxeado neste ano: debes anotar cada unha delas. En cada caso, tes que concretar o seu significado (aparece ben explicado na parte final de cada texto) e a relación que ten o termo coa vida e o traballo de Antón Fraguas.  

MEZCLANDO ARTE Y EXPRESIÓN ESCRITA

  Actividad: Pablo Picasso y su obra

   Pablo Picasso nació en Málaga el 25 de octubre de 1881, y falleció en Mougins (Francia) el 8 de abril de 1973. Es uno de los pintores más representativos de la historia del arte occidental. Este año se celebra el 50 aniversario de su muerte. Por esa razón en Educación Plástica y Visual veréis un vídeo que recoge información sobre el artista; paralelamente, en Lengua Castellana, realizaremos la tarea, también relacionada con el pintor, que se explica a continuación.

   Cada uno de vosotros va a escoger uno de sus cuadros para realizar una pequeña actividad que consistirá en la redacción de un texto expositivo donde se incluya:

- Breve introducción sobre el pintor.

- Título del cuadro.

- Etapa pictórica del autor a la que pertenece el cuadro.

- En qué museo se encuentra.

- Técnica y estilo.

- Descripción, características, curiosidades…

- Páginas web o libros de consulta de donde procede la información de tu trabajo.

* Tu texto debe ocupar una carilla de un folio escrito a mano.

* Incluye, en la cabecera de esa carilla, la imagen del cuadro que has seleccionado (no debe ocupar más de ¼ de la página). Debéis escoger uno de los incluidos en este enlace: 

CUADROS DE PICASSO

Esta actividad puntúa dentro del Ámbito Lingüístico-Social, pudiendo incrementar hasta medio punto  la media aritmética de las pruebas de  LENGUA CASTELLANA.  

PALABRAS QUE SE ESCRIBEN JUNTAS Y SEPARADAS

 

Después de ver cómo todas estas palabras se asocian a distintos significados según vayan juntas o separadas en la escritura, podéis hacer los siguientes ejercicios para practicar: 

 

(Todo esto podéis consultarlo al final del libro de texto - tomo 2 - de Lengua Castellana u Literatura)